İnsanlar daima aid olduqları cəmiyyətdə hər hansı bir peşəyə sahib olaraq müəyyən status qazanmaq istəyirlər. Bu proses adətən təhsil vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Ona görə də insanın müəyyən səviyyədə təhsilə sahib olması şərtdir. Çünki o, aldığı təhsil səviyyəsindən asılı olaraq təkcə özünə deyil, həm də ətrafına, cəmiyyətə fayda verə bilər.
Elm və texnologiyanın sürətli inkişafı sənaye müəssisələrində yüksək ixtisaslı kadr ehtiyacına tələbatı artırır. Əmək bazarının bu ehtiyacı peşə təhsilinin inkişafını hər gün daha da zəruri edir. Peşə təhsilinin əsas məqsədlərindən biri sənaye müəssisələrinin ehtiyac duyduğu işçi qüvvəsinin qısa zamanda təcrübə mühitində hazırlanmasıdır. Peşə təhsili müəyyən peşələri öyrənməkdə və karyera qurmağa imkan verəcək bacarıqlar qazandıran təhsil formasıdır. Bütün təhsil pillələrinin ümumi məqsədi insanı gələcəyə hazırlamaq, öyrənmə mühitini təmin etmək, bilik və bacarıqları, həmçinin arzu olunan məqsədlərə çatmağı təmin etməkdir. Fərdlərin təhsili, xüsusən də, peşə yönümlü təhsil çox önəmli olduğu üçün bu sahədə lazımi bilik və bacarıqların formalaşdırılması istiqamətində addımların atılması müvafiq təhsil müəssisələri tərəfindən həyata keçirilməlidir.
Əsrimizdə informasiya texnologiyalarının inkişafı təhsil prosesinin mühüm tərkib hissəsi olaraq özünü göstərir. Peşə təhsili akademik biliklərdən daha ziyadə praktik bacarıqları inkişaf etdirir. Belə ki, bu təhsil formasında təhsilalanlar təhsil müddətində müəyyən sənət və ya bacarıq öyrənirlər. Sənaye dünyası peşə təhsilinin inkişafına xüsusi önəm verir. Peşə təhsilini uzunmüddətli təhsil prosesinə alternativ olaraq görmək olar.
Dünya ölkələrinin peşə təhsili təcrübəsinə baxdıqda görürük ki, Almaniya, Avstriya və İsveçrə peşə təhsilinə xüsusi önəm verir. Avropa Birliyi ölkələri xüsusən də Almaniya “dual peşə təhsili modeli”ndə (iş əsaslı peşə təhsili) praktiki baxımdan çox öndədir. Həmçinin Çində, Hindistanda və Rusiyada da bu sahədə çox ciddi addımlar atılıb.
Araşdırmalar göstərir ki, artıq peşə təhsili müasir dövrün tələblərindən biri hesab olunur. Belə ki, nəzəri biliklərlə yanaşı peşə biliklərinin inkişafı əmək bazarı ilə peşə təhsilinin əlaqəsinin gücləndirilməsi, ömürboyu öyrənmə yanaşması təhsilin səmərəliyinin artırılmasında xüsusi rol oynayır.
Dünyada peşə təhsili iş dünyası, əmək bazarı və təhsil müəssisəsinin qarşlıqlı əlaqəsi hesabına həyata keçilir. Peşə təhsili fərdin iqtisadi və sosial həyatın müxtəlif sahələrində olan, o cümlədən, texnoloji bacarıqlarla əlaqəli inkişafını təmin edir. Yeni yaradılmış müəssisələr yüksək bacarıqlı peşə hazırlığı tələb edir. Bu baxımdan peşə təhsili alan şəxslər gələcəkdə onlar üçün iş tapma imkanlarının yüksək olduğuna inana bilərlər.
Bu gün elmin və texnologiyanın fonunda sənayenin inkişafı paralel olaraq ixtisaslı kadrlara ehtiyacı artırır. Bu ehtiyacı qarşılamaq üçün müasir standartlara cavab verən peşə təhsili müəssisələrinin yaradılmasına çox ciddi ehtiyac duyulur.
Avropa birliyinin ən güclü iqtisadiyyatına sahib olan Almaniya və Fransanın peşə təhsili sistemləri arasında ciddi fərqlər var. Eyni zamanda Asiya ölkələrində, xüsusən, Türkiyə, İsrail, Koreya və İordaniya kimi ölkələrdə ötən əsrin 80-ci illərindən peşə təhsilinə diqqət kifayət qədər artıb.
Ölkələr peşə təhsilinin keyfiyyətini artırmaq, onu daha cəlbedici formaya gətirmək, həmçinin iş dünyasına töhfə vermək üçün müəyyən addımlar atırlar. Çünki peşə təhsili məşğulluq imkanlarının genişləndirilməsi üçün çox əhəmiyyətlidir.
Digər təhsil formalarından fərqli olaraq peşə təhsili alan tələbələrin əldə etdikləri bacarıqlara uyğun olaraq iş tapmaq imkanları yüksəkdir. Çünki onlar praktik olaraq bacarıqları öyrənir və asanlıqla öz işlərində onu tətbiq edirlər.
Sənayeləşmə inkişafın ən mühüm elementlərindən biridir. Bu səbəbdən də ölkəmizdə xidmət və istehsal sahələrində texnoloji inkişafa uyğun, peşəkar bilik və bacarıqlarla təchiz edilmiş insan resurslarına ehtiyac getdikcə artır. Bu ehtiyacı qarşılamaq üçün müasir texnologiya ilə işləməyi bacaran, həmin texnologiyanı inkişaf etdirən və gündəlik həyatımıza uyğunlaşdıran ixtisaslı kadrların yetişdirilməsi üçün peşə təhsili müəssisələrinə ehtiyac var. Müəssisələrlə əməkdaşlıqda işçi qüvvəsi bazarının ehtiyac duyduğu ixtisaslı kadrların yetişdirilməsi, peşə təhsili sisteminin dəstəklənərək inkişaf etdirilməsi və yayılması lazımdır. Bu, inkişafın sürətləndirilməsi, məşğulluğun artırılması və ölkənin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu əhəmiyyəti cəmiyyətin bütün təbəqələri dərk etməlidir. Texnoloji inkişafla ayaqlaşmaq üçün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də peşə təhsilinin inkişafına ciddi ehtiyac var.
Ölkəmizdə də son illərdə peşə təhsilinin inkişafının təmin edilməsi məqsədilə müəyyən addımlar atılıb. Belə ki, ölkə Prezidenti Cənab İlham Əliyevin 2016-cı il 20 aprel tarixli Fərmanına əsasən, Təhsil Nazirliyi yanında Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyi yaradılıb. Agentlik Azərbaycan Respublikasında ilk peşə-ixtisas təhsili sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi və əlaqələndirilməsini, o cümlədən peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin fəaliyyətinin təşkil edilməsini təmin edir. Dövlət səviyyəsində peşə təhsilinə göstərilən diqqət, qayğı bu sahəyə olan marağı artırır. Məlumat üçün demək olar ki, 2021-ci ildə elektron tələbə qəbulu 66 peşə təhsili müəssisəsində 120 ixtisas üzrə aparılıb. Ötən illə müqayisədə qəbul olanların sayı 12 faiz artıb. 2021-2022-ci tədris ilində ilk dəfə olaraq 4 regionda 6 peşə təhsili müəssisəsində yüksək texniki peşə təhsilinə 15 ixtisas üzrə tələbə qəbulu həyata keçirilib. Həmçinin son “son 5 ilin rəqəmlərinə baxsaq, görərik ki, hər il peşə təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu 10 faizdən çox artıb. Bu tendensiya belə də davam edəcək. "Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası"nda da peşə təhsili sahəsində tələbə qəbulunun artırılması nəzərdə tutulur. 2026-cı ildə 2021-ci illə müqayisədə tələbə sayı təxminən 50 faiz artacaq. Yəni, təqribən tələbə sayı 28 minə çatacaq. Bu, bizim üçün çox böyük hədəfdir. 2022-2023-cü tədris ilində bizim tələbə qəbulumuz 19 min olub. Hazırda biz 2023-2024-cü il üçün tələbə qəbulunu planlaşdırırıq. Müvafiq qurumlarla razılaşdırma mərhələsindəyik. Bu il 26 min yerin ayrılması nəzərdə tutulur.” (Peşə təhsili üzrə Dövlət Agentliyinin direktor vəzifəsini icra edən, direktor müavini Ceyhun Kərəmovun müsahibəsi, APA)
Qeyd olunan məlumatlara əsasən demək olar ki, ölkəmizdə də bu sahədə dünya praktikasına əsaslanan addımlar atılmaqdadır. Bu da gələcəkdə peşə təhsilinin önəminin ölkə səviyyəsində də inkişafının təmin edilməsinə xidmət edir.