Müasiri olduğumuz dövrdə baş verən sürətli inkişaf məktəblərin qarşıdakı illərdə böyük dəyişikliklərə uğrayacağının proqnozunu verməyə imkan verir. Yaxın gələcəkdə tamamilə informasiya texnologiyaları ilə transformasiya olunmuş təhsil sistemlərinin şahidi olacağımıza Yaponiyanın “robot şagird” layihəsi timsalında əmin ola bilərik.
XXI əsr çağırışlarına nəzər salsaq görərik ki, təhsil sistemlərində baş verən və ehtimal olunan dəyişikliklər texnologiyanın inkişafı ilə özünü aktiv şəkildə göstərir. Proseslərin gedişatı onu deməyə əsas verir ki, bu tendensiya hələ uzun müddət davam edəcək. Virtual reallıq, süni intellekt şagirdlərin öyrənmə prosesinə, öyrənmə keyfiyyətinə, həmçinin onların məktəb həyatına öz təsirini daha da geniş formada göstərəcək.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi texnologiyanın inkişafı özünü təhsil prosesində müxtəlif formalarda göstərir. Bunlardan ən bariz nümunəsi kimi Yaponiyanın “robot şagird” layihəsi olduğunu söyləyə bilərik.
Məktəb təhsili yarandığı gündən özü ilə bərabərində davamiyyət problemini də gətirmişdir. Müxtəlif həll yolları fonunda, yaponlar özlərinə məxsus, daha fantastik görünən bir həll yolu fikirləşiblər. Belə ki, yapon mütəxəssislər ildən-ilə artan şagird davamiyyəti problemini aradan qaldırmaq üçün məktəblərə şagirdlərin əvəzinə “robot şagird” göndərməyi planlaşdırırlar.
Yapon məktəblərində şagirdlərin davamiyyət probleminin müxtəlif səbəbləri var. Bu problemlərin daha qabarıq olanı şagirdlərdən gözlənilən yüksək akademik nəticə, həmçinin dərsdə göstərilməsi tələb olunan performansdır. Şagirdlərin məktəbdə göstərdikləri nəticə onların universitetə qəbul olmaları üçün yetərli olmadığına görə dəsrdən sonra da hazırlaşmağa məcbur olurlar ki, bu və digər gözləntilər də öz növbəsində şagirdlərin məktəbdən yayınmasına səbəb olur.
Həmçinin Yaponiyada şagirdlərin öz həmyaşıdlarının zorakılığına məruz qalması ölkənin bəzi bölgələrində məktəbdən yayınma hallarının geniş yayılmasına səbəb olmuşdur. Məktəb davamiyyətinin başqa biri səbəbi də “hikikomori” adı verilən bir problemdir.
Hikikomori Yaponiyaya xas, getdikcə daha da artan sosial problemdir ki, gənclərin toplumdan qoparaq evlərinə qapanması və sosial münasibətlərini minimuma endirməsini ifadə edir. Yaponiyada bu problemdən 500 000 ilə 2 000 000 insanın əziyyət çəkdiyi ehtimal olunur. Hər iki cinsdən olan insanların əziyyət çəkdiyi bu problemin səbəbi bilinməsə də, gənclər arasında geniş yayılmasının əsas səbəbi kimi müxtəlif sosial travamalar və yüksək akademik gözləntilər olduğunu söyləmək olar.
Robot şagird layihəsinin həyata keçirilməsi planlaşdırılan Kumamoto şəhəri Yaponiyanın cənub-qərbində Kumamoto körfəzində yerləşir. Bu şəhərin 740 000-dən çox əhalisi əhalisi var. 2022-ci ilin statistikasına əsasən Kumamotoda əvvəlki illərlə müqayisədə şagirdlərin davamiyyət problemi 100% artmışdır.
Kumamoto şəhərinin bəzi məktəblərində şagirdlərin evdə daha rahat öyrənməsi üçün sinif otaqlarında onların yerinə robotlarını yerləşdirməyi planlaşdıran mütəxəssislər bununla davamiyyət probleminin, həmçinin şagirdlərin məktəblərdə qarşılaşadığı zorakılıq hallarının qarşısını alacaqlarını düşünürlər.
Bu yüksək texnologiya ilə təchiz olunmuş cihazlar şagirdlərin maraqlarını cəlb etmək, həmçinin real vaxt ərzində geri dönüş edə bilmələri üçün müxtəlif funksiyalara sahib olacaqlar. Şagirdlər bu robotları evdən idarə edə biləcək, dostları ilə ünsiyyət qura, məktəb binasında istədikləri kimi hərəkət edə və müxtəlif fəaliyyətlərdə rahatlıqla iştirak edə biləcəklər. Texniki cəhətdən yüksək özəllikləri olan bu robotlar ikitərəfli kamera, mikrofon və digər vasitələrlə təchiz olunmuşdur.
Əslində Yaponiyada uzun müddətdir ki, fiziki qüsurlu uşaqlar üçün təhsil prosesində müxtəlif texnoloji vasitələrdən istifadə olunur. Bu yeni layihə isə sosial problemlərlə əlaqəli həll yolu kimi düşünülən proqramdır.
Nəticə olaraq deyə bilərik ki, bu gün texnologiyanın təhsildəki rolu danılmazdır. Pandemiya şəraitində distant təhsil prosesində ölkələr müxtəlif problemlərlə qarşılaşdılar. Rəqəmsallaşmanın sürətlə artığı bu dövrdə texnologiyanın müxtəlif sahələrdə, həmçinin təhsildə aktiv istifadə olunması həm alqışlanmalı, həm də ciddi nəzarət olunmalıdır.
Yaponiyada həyata keçirilməsi planlaşdırılan "robot şagird" layihəsini texnologiya ilə təhsilin kəsişməsinin pik nöqtəsi hesab etmək olar. Layihənin nəticəsi gözlənilən effekti verərsə gələcəkdə geniş istifadə olunacağına şübhə yoxdur.
Bayramov Ruslan